Các vụ cháy rừng đã biến phần lớn bang New South Wales và Victoria của Australia trở thành vùng đất chết đồng thời làm hàng nghìn người phải di tản. Nhiệt độ cao kỷ lục cùng với thời tiết khô hạn nghiêm trọng kéo dài do biến đổi khí hậu đã gây ra những biển lửa, khiến quang cảnh nhiều nơi ở Australia trông không khác gì “ngày tận thế”.

“Cháy rừng ở Úc” đang là từ khóa được tìm kiếm nhiều nhất trong thời gian gần đây. Sau thảm họa cháy rừng Amazon, đây có thể được xem là một trong những thảm họa  khủng khiếp nhất trong vài thập kỷ vừa qua.

Kể từ tháng 9/2019, có ít nhất 20 người đã chết vì cháy rừng tại Úc, cùng hơn 1.500 ngôi nhà bị thiêu rụi. Đầu năm 2020, có thêm 28 người nữa được xác nhận đang mất tích khi đám cháy chạm đến khu vực phía đông bang Victoria. Cháy rừng diễn ra dày đặc, lửa ngùn ngụt bốc lên mà không có dấu hiệu chấm dứt, còn nhà chức trách thì liên tục kêu gọi người dân đi sơ tán kèm lời cảnh báo khẩn cấp trên toàn quốc.

Nước Úc đang trải qua những ngày tháng u ám nhất; nhưng lí do chính là do đâu? Nó có liên quan gì đến việc biến đổi khí hậu trên toàn cầu hay không?

Nguyên nhân của vụ cháy rừng tại Úc

Thông thường, các đám cháy xuất hiện tại Úc thường là những đám cháy ở các đồng cỏ, những đám chát này có vai trò làm tăng độ màu mỡ cho đất đai và thường đặt trong khu vực kiểm soát nghiêm ngặt.  Người thổ dân tại Úc từ hàng ngàn năm qua đã quen với việc chung sống với những đám cháy và họ hiểu rõ tầm quan trọng của nó đối với hệ sinh thái nơi đây như thế nào. Tuy nhiên, lần này hoàn toàn khác, đám cháy ấy đã vượt qua mọi giới hạn, với quy mô lớn chưa từng có trước đây.

Việc cháy rừng thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Thông thường là do tự nhiên: sét đánh vào cỏ ngày khô hạn; Ngọn lửa xuất hiện thường khá nhỏ nhưng do kết hợp với thời tiết khô hanh, ít mưa cùng với những đợt gió mạnh. Trong những ngày hạn hán, chỉ một điếu thuốc bất cẩn cũng có thể gây ra thảm họa. Tháng 11/2019, cục cứu hỏa bang New South Wales đã tiến hành bắt giữ một thanh niên 19 tuổi, cáo buộc anh với 7 tội danh liên quan đến cháy rừng.

Biến đổi khí hậu – “chất xúc tác” quan trọng tạo nên sự nghiêm trọng của vụ cháy tại Úc

Khí nhà kính không thể tự gây ra thảm họa; cháy rừng cũng không thể xuất hiện chỉ vì khí hậu thay đổi. Tuy nhiên, hệ quả từ cháy rừng lại trở nên nghiêm trọng hơn nếu nhiệt độ Trái đất tăng lên.

Theo Hiệp hội khí hậu tại Úc cho biết: cháy rừng ở quốc gia này đang diễn biến ngày một phức tạp và khó kiểm soát hơn trước rất nhiều, thời gian cháy bây giờ dài hơn, đất đai trở nên khô cằn, nứt nẻ, cùng những đợt sốc nhiệt kỷ lục. Biến đổi khí hậu được cho là nguyên nhân chính đằng sau vụ cháy rừng khủng khiếp tại Úc.

Theo những số liệu thống kê được, trong năm 2019, Úc đã đạt nền nhiệt kỷ lục với nền nhiệt trung bình cao hơn tới 1,5 độ C. Nhiệt độ tăng sẽ khiến nguy cơ cháy rừng tăng cao, thể hiện qua vụ cháy rừng được đánh giá là “vô tiền khoáng hậu” suốt nhiều thập kỷ.

Giống như sự kiện cháy rừng Amazon diễn ra vào khoảng giữa năm 2019; vụ cháy tại Úc tạo ra một vòng luẩn quẩn đầy đau khổ cho Trái đất, gây ra nỗi đau của cả nhân loại. Cháy tại Úc cũng đẩy một lượng lớn khí nhà kính (cụ thể là CO2 và CO) vào khí quyển, gián tiếp khiến nhiệt độ Trái đất tiếp tục nóng lên. Chỉ trong vòng 3 tháng cuối năm 2019, những vụ cháy tại Úc đã giải phóng ít nhất 350 triệu tấn CO2. Cũng theo đánh giá từ các chuyên gia, chúng ta sẽ cần cả trăm năm nữa mới có thể hấp thụ lại số lượng khí nhà kính đã thải ra.

Nỗi đau lớn cho cả nhân loại

Đến thời điểm này thì gần như mọi tiểu bang của Úc đều có cháy, nhưng kinh khủng nhất vẫn là New South Wales và Victoria, với tổng cộng 6 triệu hecta đất bị thiêu rụi. Để so sánh, nó thấp hơn một chút so với vụ cháy kỷ lục tại Amazon năm 2019 (hơn 7 triệu ha), nhưng nhiều hơn gấp 60 lần so với vụ cháy kinh khủng từng khiến toàn California rối loạn vào năm 2018 (chỉ khoảng 100.000 ha). Riêng tại New South Wales, có ít nhất 1.500 căn nhà bị thiêu rụi, cộng thêm 440 căn bị hư hại nặng. 18 người đã chết, hàng chục người khác mất tích; nhưng mất mát của loài người vẫn chưa là gì so với những điều mà thiên nhiên đã và đang phải gánh chịu.

Theo thống kê của các chuyên gia sinh thái học tại trường Đại học Sydney: trung bình trên mỗi ha đất tại Úc có 17,5 loài thú, 20,7 loài chim, 129,5 loài bò sát. Khi nhân lên với quy mô của vụ cháy, số lượng các loài sinh vật bị hủy diệt lên tới hơn 480 triệu cá thể – gần nửa tỉ. Đặc biệt, trong đó có 8000 con gấu koala – loài vật vốn đang nằm trong danh sách bảo tồn của IUCN, con số này tương đương với 1/3 tổng số koaka còn ngoài tự nhiên.

Đứng trước những số liệu “tàn nhẫn” này, không thể phủ nhận rằng koala cũng hàng triệu loài động thực vật bản địa khác tại Úc đang gặp đe dọa nghiêm trọng.

Tình hình biến đổi khí hậu trên thế giới hiện nay và biện pháp đối phó